ایران: خواهان تحقیق درباره‌ی مرگ مهسا امینی و سرکوب معترضان هستیم

فدراسیون بین المللی حقوق بشر‎ FIDH -‎
و سازمان‌های عضو آن
جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر در ایران‎ ‎‏ ‏‎(LDDHI)‎‏ ‏
و
کانون مدافعان حقوق بشر ‏‎(DHRC)‎‏ ‏

بیانیه‌ی مشترک

پاریس، ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۲ (۱ مهر ۱۴۰۱): فدراسیون بین المللی حقوق بشر‎، جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر ‏در ایران‎(LDDHI) ‎‏ و کانون مدافعان حقوق بشر‎ (DHRC) ‎امروز خواستار تحقیقات سریع، غیرجانبدارانه و ‏مؤثر درباره‌ی گزارش‌های مربوط به شکنجه و رفتار سوء با خانم مهسا (ژینا) امینی،[۱] زن جوان کردی ‏شدند که در تاریخ ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در بازداشت‌گاه «پلیس امنیت اخلاقی» در تهران جان باخت.‏

سازمان‌های ما خواهان تحقیقات بین‌المللی در مورد استفاده‌ی نیروهای امنیتی ایران از نیروی مرگ‌بار هستند ‏که تا امروز به کشته‌شدن دست‌کم ‏۳۷ تن، زخمی شدن بسیاری دیگر و دستگیری و بازداشت صدها تن ‏معترض دیگر انجامیده که اغلب به شکل صلح‌آمیز خواهان عدالت و پاسخ‌گویی در مورد مرگ خانم امینی ‏بودند.‏‎ ‎‏[۲]‏

دولت‌مردان ایرانی باید به آزار و اذیت جنسیتی پایان دهند

سازمان‌های ما از جامعه‌ی جهانی می‌خواهند دولت‌مردان ایران را زیر فشار بگذارند تا به تعهدهای خود در ‏حقوق بین‌المللی حقوق بشر، با احترام به حقوق زنان، پایبند باشند. از جمله در موارد زیر:
۱) الغای ماده‌های ‏‏۶۳۸ و ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی؛
۲) جرم‌زدایی از عدم‌استفاده از روسری و پذیرش حق انتخاب پوشش ‏زنان؛
۳) برچیدن پلیس امنیت اخلاقی و پایان دادن به آزار و تعقیب و تبعیض جنسیتی به طور کلی، در ‏قانون، قانون اساسی، قانون مدنی و سایر قانون‌ها، و در عمل. ‏

مرگ خانم امینی در بازداشت‌گاه پلیس اعتراض‌های گسترده‌ای را در سراسر کشور برانگیخته است. هزاران ‏معترض در شهرهای بزرگ مانند تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، رشت، یزد، کرمانشاه، سنندج، کرمان، ‏زاهدان، ارومیه، قم، کرج، زنجان، ساری و همچنین بسیاری از شهرهای دیگر به خیابان‌ها ریخته‌اند. زنان در ‏بسیاری از جاها در خط مقدم اعتراض‌ها بوده‌اند. پلیس و ماموران لباس‌شخصی با استفاده از گلوله‌های واقعی، ‏ساچمه، باتوم، گاز اشک‌آور و ماشین‌های آب‌پاش، برای سرکوب تظاهرات به معترضان یورش برده‌اند. ‏

معترضان مسالمت‌رفتار با خشونت مرگبار روبه‌رو هستند

جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر در ایران‎ ‎‏(‏LDDHI‏) کشته‌شدن حداقل ۳۷ معترض از جمله دست‌کم سه کودک ‏را در شهرهای مختلف ثبت کرده است.‏‎ ‎‏[ّ۳] درعین‌حال، خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) از ‏کشته‌شدن یک دستیار ناشناس پلیس در شهر شیراز در ۳۰ شهریور‎‏ خبر داده است. علاوه بر این، هنوز ‏اطلاعات کافی برای تایید گزارش‌های مربوط به مرگ افراد دیگر در دسترس نیست.‏

صدها معترض مجروح شده‌اند و بعضی از آنها در اثر شلیک ساچمه از فاصله‌ی نزدیک بینایی یک یا هر دو ‏چشم خود را از دست داده‌اند. صدها تن دیگر در شهرهای مختلف از جمله در استان کردستان در غرب ‏کشور، و در یورش به خواب‌گاه‌های دانشجویی در تهران، که صحنه‌ی اعتراض‌های گسترده دانشجویان در ‏چندین دانشگاه بود، دستگیر شده‌اند.‏

چندین مدیر رسانه احضار شده‌اند و در مورد پوشش‌دادن به تظاهرات هشدار دریافت کرده‌اند. برخی از ‏خبرنگاران تهدید شده‌اند که در صورت گزارش‌دادن درباره‌ی اعتراض‌ها، بازداشت خواهند شد. چندین ‏روزنامه‌نگار از جمله خانم نیلوفر حامدی از روزنامه‌ی معتبر شرق، مسعود و خسرو کردپور، از مدیران ‏خبرگزاری موکریان کردستان، و دو تن از خبرنگاران آن خبرگزاری، آقای خطیب زاده و خانم مرضیه طلایی، ‏بازداشت شده‌اند. شبکه‌های رسانه‌های اجتماعی و برنامه‌های پیام‌رسان مانند اینستاگرام و واتس‌اپ به حالت ‏تعلیق درآمده‌اند و بقیه فقط از طریق شبکه‌های خصوصی مجازی‎ (VPN) ‎‏ قابل‌دسترسی هستند‎.‎

تظاهرات با خواست اولیه‌ی عدالت برای خانم امینی و برچیدن گشت‌های پلیس امنیت اخلاقی آغاز شد، اما ‏بسیاری از معترضان خواست‌های گسترده‌ای را برای آزادی و دموکراسی مطرح کرده‌اند‎.‎

پیش‌زمینه: سرکوب زنان در ایران

پلیس امنیت اخلاقی مهسا (ژینا) امینی، ۲۲ ساله اهل شهرستان سقز در استان کردستان، را روز ۲۲ شهریور ‏به خاطر بدحجابی در حالی که به همراه خانواده‌ی خود برای دیدار با خویشاوندان به تهران رفته بود، ‏دستگیر کرد. پلیس مدعی شد که او در بازداشت‌گاه خیابان وزرای تهران دچار حمله‌ی قلبی شد، به اغما ‏رفت و سه روز بعد در بیمارستان درگذشت. بیمارستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که خانم امینی در زمان ‏ورود دچار مرگ مغزی بود. اما مسئولان بخشی از فیلم‌های ضبط شده‌ی دوربین‌های مداربسته را (بدون ذکر ‏زمان و تاریخ ضبط) منتشر کردند که تصویرهای تار از افتادن زنی بر روی صندلی را نشان می‌داد. خانواده‌ی ‏خانم امینی خواستار انتشار کامل فیلم دوربین‌های مداربسته شدند و ادعای مسئولان درباره‌ی ابتلای او به ‏بیماری قلبی یا صرع را قاطعانه تکذیب کردند‎.‎

گزارش‌ها حاکی از آن است که ماموران پلیس قبل از انتقال خانم امینی به بازداشت‌گاه با باتوم به‌شدت به ‏سر او زده‌اند و سر او را به خودرویی که او را به زور سوار آن کردند کوبیده‌اند‎.‎

در این‌میان، یک تلویزیون فارسی‌زبان مستقر در لندن، سی‌تی‌اسکن‌های مغز خانم امینی را منتشر کرد که ‏نشانه‌های شکستگی در اثر ضربه‌ی مستقیم را در سمت راست جمجمه نشان می‌دهند‎.‎

پلیس به‌اصطلاح امنیت اخلاقی در دستگیری و بازداشت خودسرانه‌ی زنان و دختران، شکنجه و سایر ‏بدرفتاری‌ها با آن‌ها به خاطر رعایت‌نکردن قانون‌های به‌شدت تبعیض‌آمیز حجاب مسئول است. ماده‌ی ۶۳۸ ‏قانون مجازات اسلامی حضور زنان را در انظار عمومی بدون حجاب جرم اعلام کرده است. زنان بسیاری در ‏طول چند دهه قربانی اجرای سختگیرانه‌ی حجاب اجباری شده‌اند. یکی از اتهام‌ها‏ی نسرین ستوده، وکیل ‏حقوق بشری در دادگاه وی در دسامبر ۲۰۱۸، بر اساس ماده‌ی ۶۳۸ «حضور بدون حجاب شرعی در ‏دادستانی» بود‎.‎

مقام‌های قضایی همچنین مکرراً از دیگر مفاد قانون برای پیگرد زنانی استفاده می‌کنند که از تبعیت از ‏مقررات حجاب اجباری سر باز می‌زنند‎.‎

خانم ویدا موحدی در فروردین ماه ۱۳۹۸ به اتهام «تشویق مردم به فساد یا فحشا» (ماده‌ی ۶۳۹ قانون مجازات ‏اسلامی) به یک سال حبس تعزیری محکوم شد. او روسری خود را برداشته بود و در اعتراض به قانون پوشش ‏اجباری روی جعبه‌ی توزیع برق ایستاده بود. چندین زن دیگر نیز به خاطر همین نوع اقدام تحت تعقیب قرار ‏گرفتند.‏

چهار زن پس از برداشتن حجاب در انظار عمومی کماکان در حال گذراندن حبس‌های بلندمدت هستند. در ‏سال ۱۳۹۸، چهار زن مدافع حقوق زنان خانم‌ها صبا کردافشاری، یاسمن آریانی، منیره عربشاهی و مژگان ‏کشاورز به اتهام‌ها‏ی مختلف از جمله «تشویق مردم به ارتکاب فساد و/یا فحشا» (ماده‌ی ۶۳۹) به ۱۶ تا ۲۴ ‏سال زندان محکوم شدند. آنها دستگیر و محاکمه شدند، چون روسری خود را برداشته بودند، در قطارهای ‏زیرزمینی تهران به زنان دیگر گل داده بودند و از حق بی‌حجابی گفته بودند. ‏

یادداشت‌ها
‏[۱] ژینا نام کردی مهسا امینی و در زبان کردی به معنای زندگی است. بسیاری از ایرانیان، در سرتاسر کشور ‏و صرف نظر از قومیت، باید نام‌های مجاز دولتی را انتخاب کنند، در غیر این صورت مدارک شناسایی برای ‏آنها صادر نخواهد شد.‏

‏[۲] صدها معترضِ غالباً مسالمت‌رفتار در جریان اعتراض‌ها به افزایش قیمت مواد غذایی‎ ‎در دسامبر ۲۰۱۷ و ژانویه‌ی ۲۰۱۸ ‏‏ (دی ۱۳۹۶) و در اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین در نوامبر ۲۰۱۹ (آبان ۱۳۹۸) به ضرب گلوله ‏کشته‌شدند.‏‎ ‎تحقیقات در مورد آن جنایت‌ها نیز مدت‌هاست به تعویق افتاده است‎. ‎‏
‏ ‏
‏[۳] کورش گودرزی، ۲۲ ساله، کرد (در اهواز)؛ فرجاد درویشی، ۲۳ ساله؛ دانش رهنما، و عبدالله محمودپور، ‏‏۱۵ ساله (ارومیه)؛ فواد قدیمی (سنندج)؛ زکریا خیالی ۱۶ ساله (پیرانشهر)؛ مینو مجیدی ۶۲ ساله ‏‏(کرمانشاه)؛ محسن محمدی (دیواندره)؛ رضا لطفی (دهگلان)؛ صدرالدین لیتانی، ۲۷ ساله؛ امین معروفی ۱۶ ‏ساله؛ و میلان حقیقی، ۲۱ ساله (اشنویه)؛ فریدون محمودی (سقز)، محسن قیصری، ۳۲ ساله (ایلام)؛ علی ‏مظفری (قوچان)؛ ۱ زن (کرمان)؛ ۶ تن (بابل)؛ ۱ تن (کرج)؛ ۱ تن (تبریز)؛ ۱ تن (بندر انزلی)؛ ۱۱ تن از ‏جمله یک زن، غزاله چلاوی (آمل)، حنانه کیا (نوشهر).‏

بیشتر بخوانید