กรุงเทพฯ, ปารีส 19 มีนาคม 2567 : รายงาน 56 หน้าที่ครอบคลุมพัฒนาการ แนวโน้ม ข้อเท็จจริง และตัวเลขที่เกี่ยวข้องกับระบบเรือนจำไทย ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม ถึง 31 ธันวาคม 2566 การสัมภาษณ์ของ FIDH กับอดีตนักโทษที่ได้รับการปล่อยตัวในช่วงเวลาต่าง ๆ ในปี 2566 เผยให้เห็นว่า นักโทษที่ร่ำรวย มีชื่อเสียง หรือมีอิทธิพลมักจะได้รับสิทธิพิเศษมากมายเหนือประชากรเรือนจำทั่วไป รวมถึงเรือนนอนที่มีผู้พักอาศัยน้อยกว่า ที่นอนคุณภาพดีกว่าสำหรับการนอนหลับ ลำดับความสำคัญในการได้รับอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการมากขึ้น และการไม่ต้องรับโทษในระดับหนึ่งเมื่อกระทำความผิดทางวินัย
“ในเรือนจำไทย แม้ว่าผู้ต้องขังส่วนใหญ่จะต้องเผชิญกับสภาพความเป็นอยู่ที่ต่ำกว่ามาตรฐานซึ่งเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนของพวกเขา แต่ก็มีผู้ต้องขังเพียงไม่กี่คนที่ได้รับสิทธิพิเศษและได้รับการปฏิบัติเป็นพิเศษ เจ้าหน้าที่จะต้องปรับปรุงสภาพความเป็นอยู่ของผู้ต้องขังทุกคนโดยไม่มีการเลือกปฏิบัติและประกันว่าพวกเขาได้รับการปฏิบัติอย่างมีมนุษยธรรมและมีศักดิ์ศรีตามมาตรฐานสากลและพันธกรณีด้านสิทธิมนุษยชนของประเทศไทย” อดิลูร์ เราะห์มาน ข่าน (Adilur Rahman Khan) เลขาธิการ FIDH
รายงานยังพบว่าสภาพเรือนจำยังคงย่ำแย่ โดยมีความท้าทายอย่างต่อเนื่องที่ถูกรายงานโดยอดีตผู้ต้องขังในหลายพื้นที่ ได้แก่ สภาพที่พัก การลงโทษ คุณภาพของอาหารและน้ำดื่ม การเข้าถึงการรักษาพยาบาล งาน การติดต่อกับโลกภายนอก กิจกรรมสันทนาการและการฟื้นฟูสมรรถภาพ และขั้นตอนในการร้องเรียน
ท่ามกลางพัฒนาการเชิงบวกบางประการได้แก่ การจัดหาเครื่องนอนที่มีคุณภาพดีขึ้น ซึ่งรายงานโดยผู้ต้องขังที่ถูกสัมภาษณ์ส่วนใหญ่ ในขณะที่อดีตผู้ต้องขังหญิงรายงานว่ามีผลิตภัณฑ์สุขอนามัยสำหรับผู้หญิงอย่างเพียงพอ
ความแออัดยัดเยียดยังคงแพร่ระบาดในเรือนจำ โดยมีทัณฑสถาน 112 แห่ง (หรือ 78%) จากทั้งหมด 143 แห่งของประเทศไทยที่ต้องปฏิบัติการเกินความสามารถอย่างเป็นทางการ จำนวนผู้ต้องขังที่ถูกจำคุกจากความผิดเกี่ยวกับยาเสพติดยังคงเป็นสัดส่วนใหญ่ (75%) ของจำนวนผู้ต้องขังทั้งหมด นอกจากนี้ นับเป็นครั้งแรกนับตั้งแต่ปี 2562 ที่จำนวนผู้ต้องขังทั้งหมดเพิ่มขึ้น (+4.5%) เมื่อเทียบเป็นรายปี และเป็นปีที่สองติดต่อกันที่จำนวนผู้ต้องขังที่ต้องโทษประหารชีวิตเพิ่มขึ้น (+43%)
ขณะเดียวกัน ในปี 2566 ผู้ต้องขังไทยทั่วประเทศถูกห้ามไม่ให้ลงคะแนนเสียงในการเลือกตั้งทั่วไปซึ่งมีขึ้นในวันที่ 14 พฤษภาคม 2566 การตัดสิทธิ์แบบครอบคลุมของพลเมือง อย่างน้อยประมาณสองแสนห้าหมื่นคน ไม่สอดคล้องกับกฎหมายและมาตรฐานสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ
ในตอนนี้ รายงานเรือนจำประจำปีของ FIDH และ UCL ฉบับพิมพ์ครั้งที่ 3 ถือเป็นการประเมินสภาพเรือนจำที่เป็นอิสระและครอบคลุมเพียงฉบับเดียวในประเทศไทย รายงานฉบับนี้ให้ข้อเสนอแนะเชิงปฏิบัติหลายประการสำหรับการปรับปรุงสภาพเรือนจำให้สอดคล้องกับมาตรฐานสากลที่เกี่ยวข้อง