فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر در طول سالها با نگرانی شماری از اشتباه های معمول در باره منظور از حق قربانیان در دادرسی ها و استفاده از این حقوق را مد نظر قرار داده است. ما مشاهده کرده ایم که تنها شمار کمی از کارشناسانی که تجربه مستقیم حمایت از قربانیان را در دادرسی های قضایی دارند با هدف، امتیازها و محدودیت های مشارکت قربانیان در محاکمه کیفری آشنا هستند. مشارکت قربانیان ویژگی نوینی در حقوق بین المللی کیفری است و فرایند تعیین خطوط آن هنوز در جریان است. با وجود این، بارها ـ از نظر ما در مراحل بسیار اولیه ـ شاهد نتیجه گیری هایی در باره زیان های مشارکت قربانیان در دادرسی های دادگاه بین المللی جزایی بوده ایم. ملاحظه کرده ایم که اظهارنظرها همیشه بر اساس تجربه مستقیم و دست اول از کارکردِ مشارکت قربانیان در عمل، به ویژه در محل، ابراز نمی شود. بلکه این اظهارنظرها بر پندارهای نادرست یا حتا افسانه بنا شده اند.
در گزارش حاضر بعضی از مهمترین اظهاراتی را که در باره مشارکت قربانیان شنیده یا خوانده ایم گردآوری کرده ایم و براساس تجربه دست اول فدراسیون در حمایت از قربانیان جرایم بین المللی و کارکردِ نظارتی خود به آنها پاسخ داده ایم. قابل درک است که بعضی از نتیجه گیری های ما قابل بحث است، اما این نتیجه گیری ها را به عنوان سهمی در بحثی پربارتر در باره اجرای برخی از مقررات بی پیشینهِ اساسنامه رُم ارایه می کنیم.
در تدوین این سند، بحث های طرح شده در مجمع کشورهای عضو در باره قربانیان و جوامع متاثر از جرایم از زمان کنفرانس بازنگری کامپالا را مد نظر قرار داده ایم. تازه ترین بحث طی دوازدهمین نشست مجمع کشورهای عضو در نشست عمومی آن در باره مسئله قربانیان انجام شد که اولین نمونه آن در تاریخ بود. کشورهای عضو، طی این نشست عمومی، پشتیبانی قاطعی از حقوق قربانیان به عمل آوردند و تعهدشان را به تضمین مشارکت موثر آنها تجدید کردند. در قطعنامه ای که در پی بحث صادر شد، کشورهای عضو یادآور شدند که «مصمم هستند استفاده موثر قربانیان از حقوقشان را که سنگ بنای نظام اساسنامه رُم را تشکیل می دهد، تضمین کنند.»
ما در تهیه این گزارش همچنین ابتکارهای اخیر برای بحث در باره استفاده قربانیان از حقوقشان، از جمله ابتکار اخیر کارشناسی را که با حمایت دولت سویس در گلیونِ سویس برگزار شد و با پسرفتی خاتمه یافت، در نظر گرفته ایم. گزارش ابتکار کارشناسی در باره تقویت تاثیرگذاری دادگاه بین المللی جزایی به تاریخ مه 2014 را نیز در نظر داشته ایم. به علاوه، گزارش حاضر در زمانی تهیه شده که مسؤول ثبت دادگاه بین المللی جزایی بازسازی و سازمان دهی دوباره دفتر ثبت آن را در دست اجرا دارد (پروژه بازنگری). فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر بر این نظر است که ساختاری که در اختیار قربانیانِ مصمم به مشارکت در دادرسی ها قرار دارد، به ویژه در حدی که بر نمایندگان حقوقی آنها تاثیر می گذارد، اثر بسیار مهمی بر توانایی قربانیان برای استفاده از حقوقشان دارد. بنابراین، در این گزارش ملاحظات و توصیه هایی را در باره پیشنهادهای بازنگری گنجانده ایم. [1]
روش مورد استفاده در این گزارش بر اساس گردآوری یافته های فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر در تجربه حمایت از قربانیان جرایم بین المللی و نیز نظارت بر استفاده از حقوق قربانیان در دادگاه بین المللی جزایی است. همچنین تحقیقات تکمیلی، همچون گفتگو با قضات، نمایندگان حقوقی قربانیان (هم وکلای دادگستری از بیرون دادگاه و هم اعضای دفتر مشاوره حقوقی عمومی برای قربانیان) و اعضای تیم های وکالت، نمایندگان سازمان های غیردولتی و کارشناسان دیگر، نیز انجام داده ایم. فدراسیون بین المللی جامعه های حقوق بشر قدردانی صمیمانه خود را از کسانی که حاضر به گفتگو برای این گزارش شدند ابراز می کند.
گزارش فدراسیون را بخوانید: پنج افسانه درباره مشارکت قربانیان در دادرسی های دادگاه بین المللی جزایی
