پاریس، ۲۸ مارس ۲۰۲۴ ـ فدراسیون بینالمللی حقوق بشر با احترام به کار بیوقفهای که فمینیستها، پژوهشگران و کارشناسان در سالهای اخیر در سراسر جهان آغاز کردهاند و انجام دادهاند، قاطعانه بر این باور است که زمان آن فرا رسیده که تعریف «آپارتاید» گسترش یابد و وضعیتهایی را دربر گیرد که در آنها به یک گروه یا گروههای جنسیتی مشخص، مثل زنان و دختران در افغانستان، ستم میشود. فدراسیون همچنین بر این باور است که آپارتاید جنسیتی مناسبترین عنوانی است که جنایت تبعیض شدید نهادینهشده و سامانمند را توصیف میکند.
فدراسیون همراه با سازمانهای عضو خود مدتهاست در مبارزهای برای پیشبرد پاسخگویی دربارهی وضعیت قربانیان جنایتهای مهم بینالمللی در نهادهای قضایی ملی، منطقهای و بینالمللی فعال بوده است. بهرغم مانعهای بسیاری که در این راه وجود دارد، تکامل قانونها و رویهها و تفسیر پیشرو از مجموعهی موجود و کهنهی حقوق بینالمللی، از جمله در زمینهی تعدیهای جنسی و جنسیتی به کسب موفقیتهایی انجامیده است. فدراسیون با تصویب این قطعنامه بر لزوم اطمینانیابی از تداوم تکامل حقوق بینالمللی در مواجهه با واقعیت زیسته تأکید میکند.
گیسو جهانگیری، رئیس OPEN ASIA/آرمانشهر، میگوید:
«ستم، جداسازی و تبعیض فراگیری که زنان و دختران در افغانستان از زمان بازگشت غیرقانونی طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱ با آن روبهرو بودهاند، چشم ما را به این واقعیت گشوده است که حقوق بینالمللی کنونی برای توصیف مناسب چنین وضعیتهای وخیمی کافی نیست. تشخیص جنایت آپارتاید جنسیتی این شکاف را در حقوق بینالمللی پر میکند و به پاسخگوکردن بیشتر مرتکبان آن یاری میرساند.»
فدراسیون از این واقعیت استقبال میکند که تبعیض علیه افرادی از یک جنسیت خاص، بهویژه زنان، دختران و اقلیتهای جنسی (LGBTIQ+)، بهویژه با عنوان جنایت ضدبشریتِ آزار و اذیت مبتنی بر جنسیت، بر پایهی حقوق بینالمللی تحت پیگرد قرار میگیرند. با این حال، آزار و اذیت مبتنی بر جنسیت و جنایتهای دیگر کنونی بازتاب کافی وضعیتی نیستند که مرتکبان در آن نظامِ فراگیر و نهادینهشدهی ستم و تبعیض را با هدف مشخص حفظ آن ایجاد میکنند.
آلیس موخوه، رئیس فدراسیون بینالمللی حقوق بشر، میگوید:
«برای اینکه قربانیان امکان کسب عدالت را داشته باشند، برای اینکه مرتکبان جنایت پاسخگو بشوند، باید جنایتی مشخص شود که واقعاً وخامت و یگانگی وضعیتهای دربرگیرندهی عناصر آپارتاید جنسیتی باشد. تصمیم ما برای همسو شدن با جنبش قانونگذاری دربارهی آپارتاید جنسیتی بهعنوان جنایتی تازه در حقوق بینالمللی، بهرسمیتشناختن تجاربِ زیستهی قربانیان و بازماندگان و نیاز به سازگاری با حقوق بینالمللی است.»
قطعنامهی فدراسیون در زمان حساسی تصویب میشود چون بحثهای مهمی دربارهی پیشنویس کنوانسیون جنایتهای ضدبشریت در جریان است که فرصتی اساسی و بهموقع را برای قانونگذاری دربارهی جنایت آپارتاید جنسیتی بازتاب میدهد. فدراسیون امیدوار است که ذینفعان بیشتری با جنبش مهم تشخیص چنین جنایتی همسو شوند و از آن پشتیبانی کنند.
تا زمانی که جنایت آپارتاید جنسیتی در حقوق بینالمللی گنجانده و تعریف نشود، فدراسیون بینالمللی حقوق بشر (FIDH) همچنان متعهد به استفاده از همهی ابزارهای قانونی موجود برای عرضهی عدالت به قربانیان در سراسر جهان خواهد بود و تعریف پیشنهادی زیر از آپارتاید جنسیتی را تایید میکند: «جنایت آپارتاید بهمعنای اعمال غیرانسانی با ویژگی مشابه موارد مذکور در بند ۱ [مادهی ۲ پیشنویس کنوانسیون جنایتهای ضدبشریت] است که در چارچوب نظامِ نهادینهشدهی ستم و تسلط سامانمند یک گروه نژادی بر هر گروه یا گروههای نژادی دیگر یا یک گروه جنسیتی بر گروه یا گروههای جنسیتی دیگر بر اساس جنسیت و به قصد حفظ آن نظام انجام میشود.»