در ژانویه ۲۰۱۶، دادگاه بین‌المللی جزایی پس از ۷ سال تحقیقات مقدماتی و تاکید بر اینکه هیچگونه تحقیقات واقعی درباره جنایت‌های ارتکابی در درگیری سال ۲۰۰۸ انجام نشده است، تحقیقات جامعی را درباره‌ی وضعیت گرجستان آغاز کرد. در دو سال گذشته، دادگاه بین‌المللی جزایی درباره‌ی جنایت‌های جنگی و جنایت‌های ضد بشریت که گویا سه طرف اصلی درگیری ـ نیروهای مسلح گرجستان، نیروهای اُستیای جنوبی و نیروهای مسلح روسیه ـ از تاریخ ۱۳ ژوئیه ۲۰۰۸ تا ۱۰ اکتبر ۲۰۰۸ در اُستیای جنوبی و اطراف آن مرتکب شده اند، تحقیق کرده است. دادگاه بین‌المللی جزایی از ژانویه ۲۰۱۸ در تفلیس حضور میدانی دارد و وظیفه‌ی هیئت آن برقراری ارتباط و تماس با قربانیان و جوامع تاثیر یافته از جنایت‌ها است.
دیمیتریس کریستوپولوس، رئیس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، گفت:
«پیگردهای قضایی دادگاه بین‌المللی جزایی در آینده‌ی نزدیک، علاوه بر توجه به درخواست قربانیان برای پاسخگو سازی، نه تنها در مورد تداوم جنایت در گرجستان بلکه در منطقه نیز تاثیر پیشگیرانه خواهند داشت. ما شاهد روند‌های مشابه ارتکاب جنایت در منطقه‌ی گرجستان و فراتر از آن به دست همان مرتکبانی بوده ایم که به فعالیت‌های جنایتکارانه‌ی خود با معافیت کامل از مجازات ادامه می‌دهند.»
با وجود این، دادگاه بین‌المللی جزایی برای انجام موثر فعالیت‌های خود به همکاری کشورها نیاز دارد و عدم همکاری دولتمردان روسیه و مسئولان اُستیای جنوبی مشکلاتی برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و پیگردی آن ایجاد می‌کند. دادگاه باید راهبردی برای غلبه بر عدم همکاری کشور غیر عضو اساسنامه‌ی رُم و عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل تدوین کند. علاوه بر این، کشورهای عضو اساسنامه‌ی دادگاه بین‌المللی جزایی باید با رعایت تعهدات خود بر اساس اساسنامه‌ی رُم به طور کامل با دادگاه همکاری کنند. سازمان‌های ما همچنین یادآوری می‌کنند که با اجرای اصل تکمیلی بودن، مسئولان ملی کشورها تعهد اساسی برای تحقیق درباره‌ی مرتکبان جنایت‌های بین‌المللی طی درگیری سال ۲۰۰۸ و پیگرد آنها دارند. دادگاه بین‌المللی جزایی بایستی مرتکبان را مورد پیگرد قرار دهد، اما مسئولان ملی قضایی باز هم باید دست به تحقیقات و پیگرد قضایی واقعی، به ویژه در مورد مرتکبان رده پایین و متوسط بزنند.
به علاوه، و با وجود توجه دادگاه بین‌المللی جزایی به گرجستان در چند سال گذشته، قربانیان و جوامع تأثیر یافته از جنایت‌ها و نیز عموم مردم در گرجستان، از جمله در اُستیای جنوبی ، هنوز آگاهی و درکی از این دادگاه، گستره‌ی تحقیقات آن و راه‌های ارتباط واقعی و ایمن با دادگاه و مشارکت در دادرسی‌های آن ندارند.
اوچا نانواشویلی، رئیس پروژه مرکز حقوق بشر گرجستان و مرجع پیشین رسیدگی به شکایت‌های مردمی، گفت:
«قربانیان نیاز دارند اجرای عدالت را ببینند. زمان آن است که دادگاه بین‌المللی جزایی به طور موثر فعالیت‌های ارتباطی قربانی‌محور را در پیش بگیرد تا علاوه بر فراهم کردن امکان درک عمومی درباره‌ی دادگاه بین‌المللی جزایی و نیز حقوق قربانیان در تمام مراحل دادرسی در دادگاه، به جوامع تاثیر یافته از جنایت‌ها احساس عمیقی درباره‌ی مالکیت بر روند دادرسی بدهد. حضور میدانی دادگاه بین‌المللی جزایی در تفلیس باید در این زمینه تقویت شود.»
سرانجام، وظایف ارائه‌ی غرامت و امداد صندوق امانی دادگاه بین‌المللی جزایی برای قربانیان باید به روشنی برای مردم تاثیر یافته از جنایت‌ها توضیح داده شود؛ مردمی که اغلب درشرایط بسیار ناشایست و وضعیت بی ثبات در نزدیکی خط مرزی اداری و در اردوگاه‌های آوارگان داخلی زندگی می‌کنند. سازمان‌های ما از صندوق امانی دادگاه بین‌المللی جزایی برای قربانیان می‌خواهند پروژه‌های تایید امداد در گرجستان را در نشست عمومی هیئت مدیره در ۲۰۱۸ در لاهه مورد ارزیابی قرار دهند. قربانیان درگیری سال ۲۰۰۸ در حقیقت در شرایط بد سلامتی، اقتصادی و امنیتی زندگی می‌کنند و علاوه بر آن پیوندهای اجتماعی آنها پس از جنگ از هم گسسته است.
در درگیری مسلحانه بین روسیه و گرجستان در تابستان سال ۲۰۰۸ حمله‌هایی علیه جمعیت غیر نظامی رخ داد که به قتل و جابجایی اجباری مردم، آزار به دلیل پیوندهای قومی، تخریب اموال و غارت انجامید. این درگیری به کشته شدن بیش از ۸۰۰ تن و آوارگی دهها هزار تن انجامید.
پیش زمینه
فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر در همکاری نزدیک با سازمان عضو خود مرکز حقوق بشر گرجستان چندین هیئت در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به گرجستان اعزام کرده و گزارشی با عنوان «زندگی بر روی تیغه: تلاش قربانیان برای دست یافتن به پاسخگویی ـ تداوم تاثیر جنگ روسیه و گرجستان در سال ۲۰۰۸» منتشر کرده که در فوریه ۲۰۱۸ در تفلیس و گُوری و در آوریل ۲۰۱۸ در لاهه ارائه شد.
فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر
مرکز حقوق بشر گرجستان